Choroba Parkinsona jest schorzeniem neurologicznym. Główne objawy tej choroby dotyczą narządu ruchu i są nimi:
- sztywność mięśni,
- drżenie spoczynkowe, które ujawnia się podczas swobodnego ułożenia ciała,
- zaburzenia równowagi i chodu.
Podstawowe symptomy
Wymienione symptomy występują u osób z zaawansowaną chorobą Parkinsona. Pierwszym objawem tej choroby może być pogorszenie ogólnej sprawności ruchowej. Poruszanie ręką lub nogą staje się wolniejsze, mniej zgrabne. Najczęściej objawy dotyczą jednej połowy ciała i mogą przejawiać się w postaci utykania lub ciągnięcia jednej nogi podczas chodzenia. Temu wszystkiemu towarzyszy nadmierne napięcie mięśni. Drżenie na początku jest bardzo dyskretne i zanika podczas wykonywania precyzyjnych czynności. Często utrudnia wykonywanie codziennych czynności, zdarza się, że nasila się ono lub słabnie np. pod wpływem przyjmowanych leków. Jeżeli u pacjenta lub podopiecznego występuje nasilone drżenie, ważne jest, aby unikać nerwowej i stresującej atmosfery. Należy starać się, aby chory nie złościł się z powodu niepowodzeń i odprężył się psychicznie. Warto też korzystać z pomocy profesjonalistów i pytać specjalistów o radę. Regularne masaże sprzyjają rozluźnieniu, a lekarze lub rehabilitanci z pewnością będą mogli wskazać pomocne ćwiczenia ruchowe. Jeżeli pojawia się szuranie nogami podczas chodzenia, chory powinien zwolnić lub zatrzymać się, skorygować postawę ciała, ustawić odpowiednią i wygodną odległość między stopami. Podczas zmiany kierunku chodu bezpieczniej iść po łuku do uzyskania zamierzonego kierunku, zamiast obracać się na stopie. Warto pamiętać, że wygodne, dobrze trzymające się stopy buty na niskim obcasie zmniejszają ryzyko potknięcia czy upadku. Przestrzeń w domu należy zabezpieczyć uchwytami i poręczami, oraz usunąć wszelkie przeszkody, jak dywaniki, czy zbyt wystające szafki lub półki. Kiedy planujemy zajęcia należy pamiętać o odpowiedniej ilości czasu na przemieszczanie się, ponieważ pośpiech sprzyja upadkom.
Pozostałe objawy
Oprócz objawów, które są związane z narządem ruchu w chorobie Parkinsona występują jeszcze inne objawy:
- spadek ciśnienia krwi i na skutek tego zasłabnięcie czy też omdlenie,
- zaparcia stolca,
- łojotok,
- nadmierne wydzielanie śliny lub suchość w ustach,
- zaburzenia pracy pęcherza moczowego,
- silne pocenie się,
- zaburzenia temperatury ciała,
- ciężki oddech.
Kolejną grupą objawów, które mogą towarzyszyć chorobie Parkinsona, są zaburzenia funkcjonowania psychicznego: nastroju, psychotyczne, snu oraz poznawcze.
Zaburzenia nastroju
Jakość życia ma duże znaczenie dla ogólnego stanu zdrowia i samopoczucia. W chorobie Parkinsona poczucie jakości życia bywa istotnie niższe, niż w innych chorobach przewlekłych. Przyczyniają się do tego oprócz ograniczeń ruchowych, bólu i izolacji społecznej w głównej mierze stany bardziej lub mniej nasilonej depresji. W przypadku choroby Parkinsona obserwujemy mechanizm zależności między stanem zdrowia i samopoczuciem a depresją. Z jednej strony objawy choroby, takie jak ból występujący podczas sztywności mięśni, ograniczenia ruchowe, zaburzenia snu mogą być przyczyną depresji. Z drugiej jednak strony stany depresyjne mogą nasilać objawy choroby. Należy podkreślić, że objawy depresji, szczególnie te, które związane są ze spowolnieniem psychoruchowym, ubogimi wypowiedziami, przygarbioną postawą ciała, skąpą mimiką twarzy, mogą być mylnie uznawane za objawy choroby Parkinsona. Dlatego bardzo ważna jest dokładna i dogłębna diagnoza. Prawidłowe zdiagnozowanie depresji prowadzi do odpowiedniego i skutecznego leczenia a to z kolei do poprawy poczucia jakości życia.
Zaburzenia psychotyczne
Mogą występować u 8 do 40% chorych. Częstym problemem są halucynacje, mające tendencję do utrzymywania się. Różnorodny może być także obraz kliniczny psychoz. Najczęściej zaczynają się złudzeniami wzrokowymi lub uczuciem obecności w pokoju obcej osoby. Dlatego też początek psychozy przypada zazwyczaj w porze zapadania zmroku lub nocą i może łączyć się z marzeniami sennymi. W początkowym etapie chory jest krytyczny wobec objawów i zdaje sobie sprawę, że to fikcja. Po pewnym czasie jednak krytycyzm znika i chorzy zaczynają komunikować się z treścią swoich urojeń. Objawy coraz częściej pojawiają się również w ciągu dnia i mogą być przeplatane epizodami splątania. Z czasem rozwija się pełnoobjawowe majaczenie lub psychoza i mogą temu towarzyszyć: pobudzenie, niepokój, oraz zachowania agresywne.
Zaburzenia snu
Zaburzenia snu mogą być wynikiem poszczególnych faz snu. Zdarz się, że osoba chora wybudza się ze snu na skutek bólu powstającego przy napięciach mięśni i skurczach lub z powodu nasilenia drżenia spoczynkowego. Przy zaawansowanej chorobie kiedy pacjent ma duże trudności z poruszaniem się i nie może samodzielnie zmienić pozycji ciała, niewygodne ułożenie może wybudzać ze snu. Brak dostatecznego snu w nocy bywa przyczyną senności w ciągu dnia. Aby zapobiec takim trudnościom należy:
- w ciągu dnia zapewnić seniorowi odpowiednią ilość aktywności fizycznej,
- unikać drzemek,
- w porze popołudniowej nie podawać kofeiny,
- ostatni posiłek podawać najpóźniej na dwie godziny przed snem,
- unikać wieczorem trudnych emocjonujących tematów i sytuacji, ponieważ negatywne emocje przeszkadzają w zasypianiu,
- zachęcać chorego do tego, aby starał się kłaść i wstawać codziennie o tej samej porze.
Zaburzenia poznawcze
U pacjentów cierpiących na chorobę Parkinsona mogą wystąpić następujące zaburzenia poznawcze: otępienie, spowolnienie myślenia, zaburzenia pamięci, przetwarzania informacji, wyciągania wniosków, zaburzenia orientacji przestrzennej. To wszystko powoduje, że efektywne funkcjonowanie w otoczeniu oraz w relacjach interpersonalnych jest trudne. Należy zatem starać się zapewnić choremu ćwiczenia, które będą miały na celu rehabilitację funkcji poznawczych.
Rozpoznanie choroby Parkinsona jest trudne do przyjęcia i zaakceptowania przez chorą osobę. Potrzebuje ona czasu na przyswojenie tej informacji. Należy jednak pamiętać, że w początkowej fazie choroby jest jeszcze niewiele objawów i ograniczeń z nimi związanych. Dlatego warto jak najdłużej być aktywnym i nie wycofywać się z życia zawodowego i społecznego. Należy motywować chorego do tego, aby przyjął taką postawę, wspierając jego samodzielność i niezależność.
Małgorzata Śluga
