Zadając sobie pytanie „ czym jest starość ? ” można odpowiedzieć , że jest ona jednym z etapów ludzkiego życia, który czeka wszystkich tych , którym będzie dane jej dożyć. Jednym z objawów starości jest biologiczne starzenie się organizmu .Starość jest też okresem wyzwań związanych z koniecznością przystosowania się do zmian jakie zachodzą na poziomie fizycznym i społecznym ale w odpowiednich warunkach może mieć i swoje blaski .
Zmiany o charakterze biologicznym
Z wiekiem we wszystkich narządach i układach organizmu zachodzą fizjologiczne zmiany . Serce staje się słabsze , grubość i elastyczność tętnic spada , obniża się wchłanianie substancji odżywczych przez układ pokarmowy . Zmniejsza się absorpcja tlenu przez układ oddechowy . Spowolnieniu ulega wydajność działania układu moczowego w usuwaniu toksyn. Masa mięśniowa i siła mięśni zmniejsza się , a kości ulegają stopniowej demineralizacji . Spada także elastyczność skóry . Zauważalne są też zmiany na poziomie zmysłów : postępuje dalekowzroczność , niedosłuch , obniża wrażliwość na dotyk i temperaturę przedmiotów , smak i ostrość węchu ulegają osłabieniu . Zmiany te mogą być przyczyną różnych problemów . Trudności z trawieniem i metabolizmem oraz ogólna niechęć do jedzenia wynikająca z osłabienia smaku i węchu mogą prowadzić do anemii i niedożywienia . Obniżenie wydajności pracy układu moczowego zwiększa ryzyko zatrucia organizmu . Zmniejszenie masy mięśniowej i elastyczności stawów , problemy ze słuchem , wzrokiem , równowagą utrudniają poruszanie się i sprzyjają upadkom a tym samym ze względu na znaczne osłabienie kości doprowadzają do złamania. Ogólne pogorszenie funkcjonowania fizycznego , niedosłyszenie i niedowidzenie mogą prowadzić do różnych poważnych konsekwencji społecznych , takich jak wycofanie osoby starszej z życia społecznego, lub psychologicznych , takich jak np. depresja. Często sytuacja taka występuje wtedy , gdy osoba starsza spotyka się z brakiem zrozumienia i akceptacji ze strony otoczenia. Fakt, że zmiany zachodzące w obrębie organizmu towarzyszą procesowi starzenia się, nie oznacza jednak, iż opisane sytuacje są całkowicie nieuniknione . Można im przeciwdziałać, starać się opóźnić ich występowanie, oraz nauczyć się postępować w taki sposób, aby w minimalnym stopniu zakłócały codzienne funkcjonowanie.
Utrzymanie sprawności, samodzielności i niezależności , pomimo zachodzących w organizmie zmian związanych z procesem starzenia się to jedne z podstawowych potrzeb seniorów. Sposoby ich realizacji to : promowanie wśród osób starszych zdrowego trybu życia- właściwego odżywiania się, utrzymywania aktywności fizycznej właściwej pielęgnacji , kontroli występujących problemów somatycznych oraz dostosowanie otoczenia do potrzeb i ograniczeń seniorów. Duże znaczenie ma sposób traktowania seniora przez osoby z jego otoczenia jak również jakość komunikacji pomiędzy nimi a osobą starszą. Dobra komunikacja buduje silną relację, pozwala lepiej zrozumieć seniora i ułatwia przyswojenie zmian w jego życiu i otoczeniu.
Zmiany o charakterze poznawczym
Procesowi starzenia się często towarzyszą zmiany w obrębie funkcjonowania poznawczego . Funkcjonowanie poznawcze to całokształt zdolności , które umożliwiają nam poznawanie świata i organizowanie naszego doświadczenia. Zaliczamy tu: spostrzeganie, inteligencję i myślenie, pamięć oraz uczenie się, uwagę, zdolności językowe, liczenie czy zdolności przestrzenne.
Przedstawienie zmian poznawczych, które towarzyszą procesowi starzenia nie jest proste , ponieważ niektóre zdolności poznawcze słabną z wiekiem inne zaś mogą się poprawić a jeszcze inne pozostają niezmienione. Ponadto osoby starsze w dużym stopniu różnią się między sobą pod względem tempa i specyfiki tych zmian.
Wymienione zmiany poznawcze wpisane w proces normalnego starzenia się nie powodują znaczącego pogorszenia codziennego funkcjonowania zawodowego czy społecznego seniorów. Osoba starsza może jednak potrzebować więcej czasu niż wcześniej na wykonanie pewnych czynności, na zrozumienie lub przyswojenie nowych informacji. Duże znaczenie ma stosunek innych osób z otoczenia seniora do jego tempa funkcjonowania i przetwarzania informacji. Jeżeli będziemy okazywać zniecierpliwienie czy wyręczać osobę starszą w wykonywaniu zadań w celu ich przyspieszenia to powodować to może u seniora frustrację oraz poczucie, że nie nadąża już za światem i młodymi i nie jest już im potrzebny . Prowadzi to do znacznego obniżenia samooceny , wiary we własne możliwości, stagnacji i wycofania z relacji społecznych. Konsekwencją tego może być szybkie pogorszenie funkcjonowania poznawczego.
Dosyć często starość jest postrzegana jako czas , kiedy człowiek podupada na zdrowiu, nie ma siły i wobec tego powinien odpoczywać. Rozpowszechniony stereotyp dotyczący starości głosi, że osoba w podeszłym wieku jest schorowana , niedołężna i ociężała umysłowo. Dlatego w naszej kulturze starzenie się oznacza pogorszenie jakości życia , zależność od innych i utratę różnych ważnych sprawności.
Starość nie musi być jednak traktowana jako czas strat i oczekiwań na zbliżający się nieuchronnie koniec. Ludzie starzy mają trudności z przypominaniem sobie głównie tych treści, które przestały być przedmiotem ich uwagi od dłuższego czasu ,ale nie mają problemów z odtworzeniem doświadczeń i faktów do których często powracają w myślach. Bez względu na fakty, jednym z najważniejszych czynników odpowiedzialnych za przebieg starości jest stosunek człowieka do tego procesu. Sposób myślenia wpływa na emocje, których doświadczamy i na zachowanie w określonych sytuacjach.
Autor: Małgorzata Śluga
