Co się stanie, jeśli kiedyś nie będziesz mógł sam załatwiać spraw w banku, urzędzie, szpitalu? Kto podejmie decyzje w Twoim imieniu? To trudne pytania, ale warto je sobie zadać, póki jesteś sprawny i samodzielny. Dobrze sporządzone pełnomocnictwo może oszczędzić Twoim bliskim wielu problemów.
Ubezwłasnowolnienie a pełnomocnictwo – czym się różnią?
1. Pełnomocnictwo
– Dobrowolne – udzielasz go samodzielnie
– W każdej chwili możesz je cofnąć
– Działa od razu
– Umożliwia pomoc, nie odbierając praw
2.Ubezwłasnowolnienie
– Przymusowe – orzeka sąd
– Nie możesz sam zrezygnować
– Wymaga długiego postępowania sądowego
– Odbiera zdolność do podejmowania decyzji
Pełnomocnictwo – kiedy i jak je udzielić?
Pełnomocnictwo to pisemne upoważnienie, dzięki któremu ktoś może działać w Twoim imieniu.
Może dotyczyć np.:
• załatwiania spraw w ZUS, urzędach, bankach,
• odbioru emerytury, korespondencji,
• reprezentowania przed lekarzami lub sądem,
• sprzedaży lub najmu nieruchomości (wymaga formy notarialnej!).
Jak sporządzić?
• Można napisać samodzielnie (dla prostych spraw),
• Dla ważniejszych spraw – najlepiej u notariusza.
Koszt notarialnego pełnomocnictwa: ok. 50–150 zł, w zależności od rodzaju.
Uwaga: pełnomocnictwo działa tylko wtedy, gdy jesteś świadomy!
Jeśli zachorujesz, stracisz przytomność, cierpisz na demencję – wtedy nie możesz już wystawić pełnomocnictwa.
Dlatego warto zrobić to z wyprzedzeniem, póki jesteś w pełni władz umysłowych.
Przykład z życia:
Pani Danuta, 78 lat, przez lata prowadziła wszystkie sprawy samodzielnie.
Z czasem pojawiła się choroba – demencja. Syn nie miał pełnomocnictwa, więc nie mógł załatwiać za nią spraw w banku ani urzędzie. Musiał występować do sądu o ubezwłasnowolnienie, co trwało wiele miesięcy. Gdyby wcześniej podpisali pełnomocnictwo, uniknęliby problemów.
Ubezwłasnowolnienie – tylko w ostateczności
Ubezwłasnowolnienie stosuje się tylko wtedy, gdy osoba:
• nie jest w stanie podejmować decyzji,
• cierpi na poważną chorobę psychiczną, demencję, uzależnienie,
• naraża siebie lub innych, np. podpisując niekorzystne umowy, rozdając pieniądze, nie rozumiejąc sytuacji.
Rodzaje:
• Częściowe – osoba zachowuje niektóre prawa (np. może zarządzać kieszonkowym), ale ważniejsze sprawy prowadzi opiekun.
• Całkowite – wszystkie decyzje podejmuje opiekun prawny.
Orzeka to sąd, na podstawie:
• wniosku bliskiego krewnego lub prokuratora,
• opinii biegłego psychiatry, neurologa, geriatry,
• rozprawy sądowej.
To długi proces – trwa kilka miesięcy, a często więcej.
Co można zrobić „na wszelki wypadek”?
Pełnomocnictwo ogólne
Pozwala reprezentować Cię w większości codziennych spraw (urzędy, poczta, ZUS).
Pełnomocnictwo notarialne do czynności prawnych
Daje prawo np. do sprzedaży nieruchomości, zawarcia umowy najmu.
Upoważnienie do informacji medycznej
Możesz wskazać osobę, która będzie mogła:
• odbierać wyniki badań,
• znać diagnozy i historię leczenia,
• podejmować decyzje, gdy nie możesz mówić lub jesteś nieprzytomny.
Formularz dostępny w każdej przychodni lub szpitalu – warto wypełnić zawczasu.
Testament i oświadczenie woli
Możesz spisać, jak chciałbyś być leczony.
Dla kogo to szczególnie ważne?
• Dla osób samotnych,
• Dla tych, którzy nie mają dzieci lub nie utrzymują z nimi kontaktu,
• Dla seniorów z postępującymi chorobami (np. Alzheimer, Parkinson),
• Dla każdego, kto chce zachować kontrolę nad swoim życiem – nawet w przyszłości.
Najczęstsze pytania seniorów:
Czy pełnomocnictwo działa po mojej śmierci?
Nie. W momencie śmierci – traci ważność. Sprawy przechodzą na spadkobierców.
Czy mogę mieć kilku pełnomocników?
Tak – możesz udzielić pełnomocnictwa więcej niż jednej osobie (np. córce i synowi), lub jednemu z nich w konkretnej sprawie.
Czy mogę cofnąć pełnomocnictwo?
Tak – w każdej chwili, nawet ustnie. Ale najlepiej zrobić to pisemnie i poinformować osobę upoważnioną.
Czy opiekun prawny może sprzedać moje mieszkanie?
Tylko za zgodą sądu opiekuńczego – nie może samodzielnie rozporządzać Twoim majątkiem.
Podsumowanie – co warto zapamiętać?
• Pełnomocnictwo to prosty sposób, by ktoś bliski mógł Ci pomóc, gdy tego potrzebujesz.
• Sporządź je zanim będzie za późno – nie można tego zrobić w stanie choroby czy braku świadomości.
• Ubezwłasnowolnienie to ostateczność – trudne, długie i ograniczające.
• Zadbaj zawczasu o dokumenty: pełnomocnictwa, upoważnienia medyczne, testament.
• W razie wątpliwości – skorzystaj z pomocy notariusza lub darmowej pomocy prawnej.
