Nie każdy senior sporządza testament. Czasem brakuje czasu, sił albo po prostu nie widzimy takiej potrzeby. Ale warto wiedzieć, co wtedy się dzieje. Jeśli nie zostawisz testamentu, majątek nie przepada – lecz dzieli się według tzw. dziedziczenia ustawowego. Sprawdź, kto dziedziczy i w jakiej kolejności. Możesz być zaskoczony!
⚖️ Co to jest dziedziczenie ustawowe?
Jeśli nie zostawisz testamentu, prawo samo określi, kto odziedziczy Twój majątek. Reguluje to Kodeks cywilny – a konkretnie dziedziczenie ustawowe.
To domyślny sposób dziedziczenia w Polsce. Ma zastosowanie, gdy:
- nie ma testamentu,
- testament jest nieważny lub został odrzucony,
- spadkobiercy z testamentu nie chcą lub nie mogą dziedziczyć.
👨👩👧👦 Kolejność dziedziczenia ustawowego
I grupa – dzieci i małżonek
Najpierw dziedziczą:
- dzieci zmarłego (w równych częściach),
- małżonek – ale nie mniej niż 1/4 całego majątku.
Przykład:
Pan Jan miał żonę i dwoje dzieci. Po jego śmierci:
- żona dostaje 1/3,
- każde dziecko dostaje po 1/3.
Jeśli dziecko zmarło wcześniej…
To jego dzieci (czyli wnuki) dziedziczą w jego miejsce. Nazywa się to dziedziczeniem zstępnym.
II grupa – małżonek i rodzice
Jeśli zmarły nie miał dzieci, dziedziczą:
- małżonek (1/2),
- rodzice zmarłego (po 1/4).
Jeśli jedno z rodziców nie żyje – jego część dziedziczy rodzeństwo zmarłego.
III grupa – rodzeństwo i ich dzieci
Jeśli nie ma dzieci, małżonka ani rodziców – dziedziczą:
- rodzeństwo,
- a jeśli któreś nie żyje – dzieci rodzeństwa, czyli siostrzeńcy, bratankowie.
IV grupa – dziadkowie i ich zstępni
Jeśli nie ma nikogo z powyższych grup, spadek przypada:
- dziadkom zmarłego,
- a jeśli nie żyją – ich dzieciom (czyli wujkom, ciotkom).
V grupa – pasierbowie
Jeśli brak krewnych, a był kontakt wychowawczy – sąd może uznać pasierba za spadkobiercę.
VI grupa – Skarb Państwa
Jeśli nie ma żadnych krewnych, ani testamentu – majątek przejmuje Skarb Państwa. Ale dzieje się to naprawdę rzadko.
👵 Przykład z życia:
Pani Maria, 85 lat, wdowa, miała tylko jedną córkę, która zmarła przed nią. Nie zostawiła testamentu. Po jej śmierci majątek (mieszkanie) odziedziczyli wnukowie – dzieci zmarłej córki – po 1/2 każdy.
Gdyby nie miała wnuków, dziedziczyliby jej rodzice (jeśli by żyli), albo rodzeństwo.
💡 Uwaga: małżonek nie dziedziczy wszystkiego!
Wiele osób sądzi, że po śmierci współmałżonka dziedziczy się cały majątek. Niestety, nie zawsze tak jest.
Jeśli są dzieci – dziedziczą razem z małżonkiem.
Przykład:
Pani Helena umiera. Miała męża i troje dzieci. Mąż nie dostaje 100%, ale tylko 1/4, a dzieci po 1/4 każdemu.
🏠 Co z mieszkaniem?
Jeśli mieszkanie było wspólną własnością małżonków (np. zakupione razem w czasie trwania małżeństwa), to:
- 1/2 należy automatycznie do żyjącego małżonka,
- druga 1/2 dziedziczona jest według zasad – czyli dzieli się między małżonka i dzieci.
W praktyce może to prowadzić do skomplikowanych sytuacji, np. konieczności spłaty dzieci, jeśli jedno z nich chce mieszkać w lokalu, a reszta żąda swojej części.
🧾 Co można zrobić, by uniknąć konfliktów?
✅ Sporządzić testament – decydujesz wtedy, kto co dostaje.
✅ Wziąć pod uwagę zachowek (czyli obowiązkową część dla dzieci/małżonka).
✅ Przekazać część majątku za życia – np. darowizna z ustanowieniem służebności.
✅ Porozmawiać z rodziną i uprzedzić o swoich decyzjach – to zapobiega nieporozumieniom.
❓Najczęstsze pytania seniorów:
Czy dzieci z pierwszego małżeństwa dziedziczą po mnie?
Tak – niezależnie od obecnego małżeństwa. Wszystkie dzieci dziedziczą na równi.
Czy pasierb dziedziczy po ojczymie lub macosze?
Nie – chyba że został adoptowany, albo został uwzględniony w testamencie.
Czy trzeba iść do sądu po śmierci bliskiego?
Tak – trzeba przeprowadzić postępowanie spadkowe:
- w sądzie (wniosek o stwierdzenie nabycia spadku),
- lub u notariusza (akt poświadczenia dziedziczenia – szybsze, ale tylko jeśli wszyscy się zgadzają).
✔️ Podsumowanie – co warto zapamiętać?
- Gdy nie ma testamentu, majątek dziedziczą krewni według ściśle określonej kolejności.
- Małżonek nie zawsze dostaje wszystko – dziedziczy wspólnie z dziećmi.
- Jeśli chcesz zadecydować samodzielnie, kto co odziedziczy – sporządź testament.
- Zadbaj o dokumenty, rozmawiaj z rodziną i unikaj nieporozumień po swojej śmierci.
